چندمعنایی حرف اضافۀ ”به“ در زبان فارسی با رویکرد معنی‌شناسی شناختی

مطالعۀ حروف اضافه در زبان فارسی می‌تواند گامی در جهت شناخت پیچیدگی‌های آن و کمکی در جهت تبیین صحیح ساخت زبان فارسی باشد. هدف پژوهش حاضر بررسی معانی مختلف حرف اضافۀ ”به“ از منظر معنی­شناسی شناختی است. برای این منظور از رویکرد چندمعنایی سامان‌مند تایلر و ایوانز (2003) در چارچوب معنی­شناسی شناختی برای تحلیل داده­ها استفاده شده است. در جهت نیل به این هدف، مثال‌های مختلف از فرهنگ لغات سخن، معین و دهخدا، متون مختلف و مکالمات روزمرۀ زبان فارسی استخراج شده و با بکارگیری رویکرد شناختی مورد تحلیل قرار گرفته­اند. نتایج پژوهش نشان می‌دهد که این حرف اضافه دارای معانی مختلفی است که همه از یک معنی واحد یعنی ’الصاق و ارتباط‘ مشتق شده و شبکه‌ای به­هم­پیوسته را تشکیل می‌دهند و تمامی مفاهیم متمایز به طور نظام‌مند و با توجه به ملاک‌های تایلر و ایوانز، از پیش‌صحنه و مفهوم اولیه مشتق می‌شوند. این مفاهیم متمایز عبارتند از :مقصد، مخاطب‌سازی و پیشِ و نزدِ که زیرمجموعۀ مفهوم مقصد به شمار می‌آیند، بر رویِ، سازگار و مطابق، مقابلِ و برابرِ، توالی و ترتیب، تعلیل، استعانت و با استفاده از. همچنین نشان داده شد که کاربردهای مجازی این حرف اضافه موجب انباشت معانی استعاری بر تنها معنای صریح آن و منجر به چندمعنا شدن آن‌ شده است. در واقع، معانی مشتق حروف اضافه در چندمعنایی حاصل بسط استعاری معانی مرکزی‌اند.